Stranges stiftelse

Bakgrunn for fredinga

Stiftinga er ein karakteristisk representant for fattighusa for «verdige trengjande», eit viktig ledd i sosialomsorga i byane i tidleg moderne tid. Huset kan ses som ein motpol til bygningar som det har vore meir vanleg å ivareta frå denne tida, slik som overklassen sine praktbygnader. Stranges Stiftelse er eit døme på arkitektur der funksjon er særs tydeleg, og utgjer eit viktig supplement til mangfaldet av fredingsverdige kulturminne. Den kulturhistoriske verdien blir forsterka av stiftinga si særs lange, kontinuerlege historie. Dette gjer Stranges Stiftelse til eit monument over meir enn 350 års sosialhistorie.

Det er ukjent kven som er arkitekten bak den noverande bygningen som vart oppført i 1751 med bidrag frå brørne Hendrich og Diderich Fasmer og Berent og Jan Frøchen. Bygningen er med si utforming både sjeldsynt og samstundes representativ for hospitalarkitekturen i eit felleseuropeisk perspektiv.

Formålet med fredinga

Formålet med fredinga er å bevare Stranges Stiftelse som eit kulturhistorisk og arkitektonisk døme på ein institusjonsbygning frå 1700-talet. Bygningen har vore i drift som sosial institusjon gjennom fleire hundre år på same staden. Stranges stiftelse er ei sjeldan type bygning, og i norsk arkitekturhistorisk samanheng truleg særmerkt for Bergen.

Fredinga skal sikre den innbyrdes samanhengen i bygningen, samt kulturhistoriske verdiar knytte til anlegget som heilskap. Fredinga av eksteriøret til bygningen skal sikre arkitekturen. Både hovudstrukturen i den arkitektoniske utforminga og detaljer, så som fasadeløysing, opphavlege/eldre vindauge og dører, materialbruk og overflater, skal oppretthaldast.

Formålet skal bevare rominndeling, bygningsdelar og overflater i dei delane i det freda interiøret. Fast og spesifisert laust inventar skal bevarast som ein integrert del av interiøret.  Fredinga av gangpassasje og bakgarden med tilkomst til uthustilbygg og toalett skal sikre heilskapen slik at forståinga for spesielle funksjoner knytt til institusjonen blir ivaretatt. Fredinga av desse uteområda skal òg sikre at bygninga si plassering i eit tradisjonelt bymessig bygnadsmønster blir bevart.

Omfanget av fredinga på Stranges stiftelse

Fredinga etter kulturminnelova § 15 omfattar bygning på gards- og bruksnr. 165/272 med uteareala, som vist i kart.

Fredinga etter §15 omfattar følgjanda:

• Hovudbygning med uthusfløy (Askeladden-ID 174313-1)
• Uteområde (Askeladden-ID 174313-2)

Fredinga omfattar eksteriøret og interiøret til bygningen frå før 1972 og inkluderer hovudelement som planløysing, materialbruk og overflatehandsaming og detaljar som vindauge, dører, gerikter, listverk, eldstader og fast inventar.

Av fast inventar reknast fastmonterte gjenstandar frå før 1972, til dømes veggfaste møblar.

To portrettmåleri frå 1650 av to sentrale personar frå stiftinga si første tid inngår i fredinga som større laust inventar, og er nærare spesifisert i dokumentasjonsvedlegg 2.

Fredinga omfattar heile uteområdet på eigedomen, med dropefall, gangpassasje og bakgard.